Δαφνος

Στις δυτικές πλαγιές των Βαρδουσίων σε υψόμετρο 1.050 μ., βρίσκεται ο Δάφνος, χτισμένος αμφιθεατρικά, στην περιορισμένη κλειστή γύρω λεκάνη, με μικρό άνοιγμα προς τα νοτιοδυτικά, όπου περνάει ο παραπόταμος του Μόρνου, ο Κόκκινος.

Η βουή από τους καταρράχτες του Κόκκινου, που πέφτουν με πάταγο το χειμώνα, αντηχεί στη γύρω περιοχή. Το χωριό περιβάλλεται από ελατοδάσος και τα σπίτια είναι χωμένα μέσα σε καρυδιές, κερασιές και πλατάνια. Ανάμεσά τους βρύσες με κρύα νερά.

Ανατολικά πάνω στις πλαγιές και τα οροπέδια των Βαρδουσίων, απλώνονται τα περίφημα και μοναδικά «Βοστινισιώτικα λιβάδια» με μήκος δέκα χλμ. και άνοιγμα μέχρι εννιακόσια μέτρα, με αρκετές νεροπηγές. Σ’ αυτά παλαιότερα βοσκούσαν 15 – 20 χιλιάδες, κυρίως πρόβατα, τα οποία το χειμώνα τα κατέβαζαν στην Αττική για να παραχειμάσουν και επανέρχονταν την άνοιξη. Οδοιπορούσαν επί πολλές ημέρες («διαβαταρέοι»), μέχρις ότου ανέλαβαν τα φορτηγά. Τώρα τρέφονται 600 βοοειδή και 3000 γιδοπρόβατα.

Η απόμερη θέση του χωριού, φανερώνει ότι ιδρύθηκε επί τουρκοκρατίας. Από το 1836 έως το 1869 ανήκε στο Δήμο Κροκυλείου ως Βουστενίτσα. Από το 1869 ως το 1912 προσαρτήθηκε στο Δήμο Υαίας (με πρωτεύουσα τη Γρανίτσα) ως Βοστινίτσα, που πιστεύεται ότι είναι λέξη σλαβικής προελεύσεως και σημαίνει «τόπος μελισσιών» (vostan = κηρένιος, κίτρινος στα σλαβικά). Η Κοινότητα Βοστινίτσας μετονομάστηκε το 1927 σε Κοινότητα Δάφνου, για να διατηρηθεί το αρχαίο όνομα του Μόρνου που ήταν “Δάφνος”.

Στην πλατεία με τα μεγάλα πλατάνια και το κατάστημα του χωριού, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου, από το 1760. Πρόκειται για τρίκλιτη Βασιλική με τρούλο, που κρίθηκε διατηρητέο Μεταβυζαντινό Μνημείο από το Υπ. Πολιτισμού. Ο τύπος του ναού αυτού απαντάται μόνο στο μοναστήρι της Βαρνάκοβας. Υπό την επίβλεψη της Υπηρεσίας Βυζαντινών Μνημείων, το 1993 ανακατασκευάστηκε ο ναός, με δαπάνη του Κυριάκου Φιλίππου της ΦΑΓΕ και της συζύγου του Δήμητρας Αναγνώστου.

Η οικογένεια Φιλίππου της ΦΑΓΕ κατάγεται από το Δάφνο, επίσης, από εδώ κατάγονται και οι Αδελφοί Αλαφογιάννη της «Άλφα Μπετόν» που έχουν συνεισφέρει σε κοινωφελή έργα της γενέτειράς τους.

Γραφικά και ανακαινισμένα είναι τα εξωκλήσια του χωριού: Αγ. Παρασκευή, Παναγία (στο κοιμητήριο), Άγ. Ιωάννης Χρυσόа στομος, Άγ. Ιωάννης Πρόδρομος, Άγ. Γεώργιος, Άγ. Παντελεήμων, Άγ. Αθανάσιος, Άγ. Βλάσιος. Ο Τίμιος Σταυρός και η Αγ. Σοφία χτίστηκαν με ιδιωτική πρωτοβουλία. Μικρό πανηγύρι γίνεται στην Αγία Τριάδα. Ο Αγ. Δημήτριος χτίστηκε στα ερείπια Βυζαντιаνού μοναστηριού. Ανατολικά, ψηλά πάνω στη ράχη του Αϊ – Λιά, αγναντεύει το ομώνυμο εξωκλήσι, στη μνήμη του οποίου 20 Ιουλίου γίνεται μεγάλο πανηγύρι.

Το διώροφο διδακτήριο του Σχολείου, κληροδοτήματος Συγγρού, βρίσκεται σε καλή κατάσταση ενώ πάνω από αυτό σώζεται η τοιχοποιία του παλαιού σπιτιού του Βουλευτή της Δωρίδας Κότταρη.

Στη θέση «Μάρμαρα» σώζονται μάρμαρα, με εγκοπές και οπές, που φαίνεται ότι ανήκαν σε πύργο ενώ ίχνη αρχαίου οικισμού και τάφων επισημάνθηκαν κοντά στην Αγ. Παρασκευή.