Καρουτες

Από το 1836 ανήκει στο Δήμο Αιγιτίου ως Καρούτανι και ως Καρούταις από το 1869. Το 1912 αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα με την ονομασία Καρούται. Στα 1889 είχε 583 κατοίκους και μερικές διοικητικές υπηρεσίες.

Η ονομασία προέρχεται από τις σλαβικές λέξεις Κorito και Κoryto, που σημαίνουν σκάφη, ποτίστρα ή ταΐστρα ζώων και τούτο ίσως λόγω της μορφής της τοποθεσίας.

Το χωριό βρίσκεται σε πέρασμα – αυχένα στη νότια προέκταση της Γκιώνας, υψόμετρο 1.040 μ. πάνω στον ορεινό δρόμο Λιδωρικίου – Άμφισσας. Η περιφέρειά του ανέρχεται σε 35.000 τ.χ., δασωμένη κατά το πλείστον, με έλατα και κέδρους. Θαυμάσια τα βοσκοτόπια της. Ονομαστές ήταν παλαιότερα οι φακές των Καρουτών. Πολύ αναπτυγμένη η κτηνοτροφία της περιοχής, με την οποία, αν και έχει μειωθεί, ασχολούνται και σήμερα κάτοικοι του χωριού. Παλαιότερα Καρουτιανοί καλλιεργούσαν κτήματά τους, κυρίως αμπέλια, στο Παλαιόκαστρο της σημερινής Πενταπόλεως και γι’ αυτό ο οικισμός ήταν γνωστός ως «Καρουτιανά Χάνια».

Το υπέδαφος της ευρύτερης περιοχής του χωριού είναι πλούσιο σε μετάλλευμα βωξίτη, του οποίου πραγματοποιείται από δεκαετίες η εξόρυξη, με αποτέλεσμα όμως, το φυσικό περιβάλλον της Γκιώνας να έχει εμφανέστατα αλλοιωθεί και να έχει υποστεί ανεπανόρθωτες καταστροφές.

Το υψόμετρο, το απαράμιλλο «ελβετικό τοπίο», οι οξύληκτες ράχες και τα βυθίσματα, οι μοναδικές τοποθεσίες – οροπέδια «Καρουτιανός Κάμπος», «Γαρδενίτσα» και άλλες, καθιστούν τις Καρούτες μοναδικό και προσβάσιμο τόπο για επίσκεψη και παραθερισμό.

Στο χωρίο βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου ενώ πανηγύρι γίνεται της Αγίας Παρασκευής, στο εξωκλήσι του κοιμητηρίου και το αντάμωμα του χωριού γίνεται του Αγίου Πνεύματος.

Τα πρώτα σπίτια δημιουργήθηκαν γύρω στο 16ο αιώνα λίγο νοτιότερα, στη θέση που είναι γνωστή ως «Παλιοχώρι». Η έλλειψη του νερού ανάγκασε τους κατοίκους του να εγκατασταθούν στην τοποθεσία του σημερινού χωριού, όπου ανακάλυψαν δύο μικρές πηγές νερού.

Στα χρόνια της Γερμανο – Ιταλικής Κατοχής, η πρώτη ρίψη στην Ελλάδα από αεροπλάνα της Αγγλικής Αεροπορίας (ΡΑΦ) που ξεκίνησαν από το Κάιρο, πραγματοποιήθηκε στον «Έλατο του Καρουτιανού Κάμπου» τη νύχτα της 30ής Σ/βρίου του 1942. Τότε έπεσε με αλεξίπτωτα η πρώτη Αγγλική αποστολή σαμποτέρ στην κατεχόμενη Ελλάδα, για να οργανώσει σαμποτάζ, με τη συνεργασία Ελλήνων ανταρτών. Οι Καρούτες έχουν χαρακτηριστεί μαρτυρικό χωριό, κάηκαν και καταστράφηκαν τέσσερις φορές από τους κατακτητές και είχαν και ανθρώπινα θύματα.

Στις 5 Αυγούστου του 1944, οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, σε συνεργασία με Άγγλους και Αμερικανούς σαμποτέρ, παγίδεψαν στις Καρούτες ένα Τάγμα 250 επίλεκτων Γερμανών στρατιωτών και το εξολόθρευσαν. Στη φονική αυτή μάχη σκοτώθηκαν περισσότεροι από 100 Γερμανοί με το Διοικητή τους. Περισσότεροι από τους νεκρούς υπήρξαν οι αιχμάλωτοι. Σκοτώθηκαν και 29 αντάρτες και τρεις Καρουτιανοί πολίτες.