ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Κάλλιο: Το αρχαίο Κάλλιο συναντάται στους αρχαιοελληνικούς χρόνους τον 8ο π.Χ. αιώνα την εποχή δηλαδή των γεωμετρικών χρόνων. Αποτελούσε μέλος της Αιτωλικής Συμπολιτείας και σπουδαίο διοικητικό κέντρο που γνώρισε ακμή από τον 4ο π.Χ. αιώνα ως το167 π.Χ. Ίχνη από θέατρα, ναούς, έργα κεραμικής επιβεβαιώνουν την σημαντική του θέση εκείνη την εποχή.

Το 279 π.Χ. δέχτηκε επιδρομή των Γαλατών που προέβησαν σε ανήκουστες θηριωδίες, κατόρθωσε όμως να ανασυνταχθεί και να συνεχίσει να αναπτύσσεται ως το 167 π.Χ. που καταστράφηκε από εμπρησμό ανεξακρίβωτης προέλευσης.

Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν ευρήματα του αρχαίου Καλλίου που χρονολογούνται τον 5ο μ.Χ. αιώνα. Όσο για τους κατοίκους του θεωρείται ότι μετοίκησαν στις γειτονικές πόλεις Άμφισσα, Τολοφώνα, Ναύπακτο.

Με τα έργα που έγιναν τα χρόνια 1976-1979 για την δημιουργία τεχνητής λίμνης αναγνωρίσθηκαν ευρήματα του Καλλίου (σώζονται ίχνη της αρχαίας Ακρόπολης) τα περισσότερα όμως παραμένουν βυθισμένα στη λίμνη του Μόρνου.

Λιδωρίκι: Ή ύπαρξή του χρονολογείται από τον 9ο μ.Χ. αιώνα όπου αποτελούσε έδρα Επισκόπου. Διαδέχτηκε το αρχαίο Κάλλιο ως κέντρο της ορεινής ενδοχώρας και οι κάτοικοι του «συγγένευαν» και αυτοί με τους Αιτωλούς.

Μαλανδρίνο: Σε αντίθεση με τις δυο προηγούμενες περιοχές οι κάτοικοί του έχουν τις ρίζες τους στους δυτικούς Λοκρούς. Ονομάζονται και Οζολοί Λοκρείς (Οζολός = δέρμα που απέπεμπε δυσάρεστη μυρωδιά). Το αρχαίο όνομα της περιοχής είναι Φυσκός και σώζονται ακόμη και σήμερα ίχνη από το τέμπλο του ναού της Αθηνάς σύμφωνα με επιγραφές που βρέθηκαν στο Μαλανδρίνο.

Αιγίτιο ή Στρούζα: Μια περιοχή που αποτελεί σήμερα τον ένα από τους πέντε οικισμούς της Πενταπόλεως. Αρχαία Αιτωλική πόλη, πρωτεύουσα των Αποδοτών (κατά άλλους των Οφιονέων). Σώζονται ερείπια, λείψανα θεμελίων, τέχνης ακανονίστου ελληνικής. Το Αιγίτιο είναι γνωστό από την επιχειρηθείσα εκστρατεία το 426 π.Χ. του Αθηναίου στρατηγού Δημοσθένη εναντίον των Αποδοτών και Οφιονέων Αιτωλών που οδήγησε σε πανωλεθρία του. Κυρίευσε μεν το Αιγίτιο, αλλά οι κάτοικοι του Αιγιτίου συνεπικουρούμενοι από τους Αιτωλούς το ανακατέλαβαν και έτρεψαν τους Αθηναίους σε φυγή με πολλές απώλειες.

Σήμερα στεγάζεται στο Λιδωρίκι η Αρχαιολογική Μουσειακή Συλλογή Λιδωρικίου (από όπου και οι περισσότερες πληροφορίες-τηλ. 22660-22126) που ανήκει στη Ι’ Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Δελφών. Στη Συλλογή αυτή την στιγμή εκτίθενται ευρήματα από τις ανασκαφές που έγιναν στο Κάλλιο πριν το σκεπάσουν τα νερά του Μόρνου καθώς και ότι αξιόλογο βρέθηκε στην ευρύτερη περιοχή αυτά τα χρόνια.