Μοναστηρακι

Το Μοναστηράκι είναι κτισμένο στην πλαγιά, δεξιά από την Εθνική οδό Ναυπάκτου – Ιτέας και φθάνει μέχρι τη θάλασσα, όπου ο ομώνυμος όρμος του Κορινθιακού κόλπου. Με Βασιλικό Διάταγμα του 1907 ιδρύθηκε η “νέα κώμη υπό το όνομα Μοναστηράκιον”. Είναι το “νεαρότερο” χωριό του Δήμου Ευπαλίου αλλά προφανώς προϋπήρχε άτυπος οικισμός αποτελούμενος κυρίως από ψαράδες. Η πλειονότητα των πρώτων κατοίκων προέρχεται από το χωριό Κλημάκια (Μεσιανό και Πέρα Κλήμα) που ήταν έως το 1890 η έδρα του Δήμου Οινεώνος.

Πρόκειται για ένα παραλιακό χωριό, γραφικό και πανέμορφο. ‘Eχει χαρακτηρισθεί με Βασιλικό Διάταγμα και Υπουργική Απόφαση ως τόπος τουριστικός και ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, αφού είναι κτισμένο αμφιθεατρικά γύρω από την θάλασσα και θυμίζει έντονα νησί.

Στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα ο επιβλητικός ενοριακός ναός του Ευαγγελιστού Μάρκου με το αξιόλογο γλυπτό τέμπλο, στο κέντρο του χωριού υπήρχε κατά την παράδοση μικρό μοναστήρι (μοναστηράκι), που έδωσε το όνομα στην περιοχή. Τούτο πιθανόν είχε σχέση με το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου της Μαγούλας.

Στα δυτικά ο όρμος του Μοναστηρακίου προστατεύεται από μια στενή βραχώδη λουρίδα, συνέχεια του λόφου Αγγουράκι, που καταλήγει στο ακρωτήρι “Κόκκινος” ή “Κοκκινόβραχος”, που το χωρίζει από τη Χιλιαδού. Το πέτρωμα του Κοκκινόβραχου είναι ασβεστόλιθος μικροκρυσταλλικός, οι οποίοι εναλλάσσονται με αργιλικούς σχιστόλιθους χρώματος υποπράσινους έως ερυθρού και ραδιολουρίτες. Από το κόκκινο χρώμα προήλθε και το όνομα.

Δίπλα στο ακρωτήριο Κόκκινος η κρατούσα άποψη τοποθετεί την αρχαία πόλη Ερυθρές. Φαίνεται ότι οι Ερυθρές βυθίστηκαν στη θάλασσα, ίσως από δυνατό σεισμό, όπως δείχνουν τα ευρήματα στο βυθό. Έχει επισημανθεί η βυθισμένη πόλη στη θέση “Ξέρα” κάπου 500 μέτρα από το βράχο μέσα στη θάλασσα. Έτσι η διατήρηση του ονόματος μετά εκατοντάδες χρόνια έστω και στην λαϊκή έκφρασή του “κόκκινο” είναι μια πολύ ευχάριστη έκπληξη. Σύμφωνα με τον Λατίνο ιστορικό Τίτο Λίβιο, ο Φίλιππος Ε’, ο βασιλιάς της Μακεδονίας, στα 208 π.Χ. πέρασε με τα πλοία του στις Ερυθρές των Αιτωλών που είναι κοντά στο Ευπάλιο. Εκείνη λοιπόν την εποχή οι Λοκρικές Ερυθρές ανήκουν στην Αιτωλική Συμπολιτεία. Φαίνεται λοιπόν ότι, στα 200 χρόνια που πέρασαν, το λιμάνι του Οινεώνα προσχωματώθηκε και αναπληρώθηκε από τις γειτονικές Ερυθρές. Στο λόφο Αγγουράκι έχουν επισημανθεί λαξευτός τάφος, κεραμικά και νομίσματα.

Το χωριό γνώρισε μεγάλη ακμή κατά την δεκαετία του 1930 οπότε και ήταν το κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου ολόκληρης της Δωρίδας και της ορεινής Ναυπακτίας και είχε καθημερινά ακτοπλοϊκή σύνδεση με την Πάτρα και το Ψαθόπυργο. Το σύγχρονο Μοναστηράκι είναι ένας πανέμορφος οικισμός, με πολλές χάρες. Το μικρό και γραφικό λιμανάκι, τα όμορφα σπίτια, το παραθάλασσο, η μικρή λιμνούλα δίπλα στη θάλασσα ανατολικά του Κοκκινόβραχο, οι ορμίσκοι με τις δαντελένιες ακρογιαλιές, η λιλιπούτεια λιμνούλα συνθέτουν ένα θαυμάσιο θέρετρο για ξεκούραση και απόλαυση φύσης.

Aνατολικά από το Μοναστηράκι βρίσκεται ο συνοικισμός Σκάλωμα. Η ονομασία του δείχνει ότι ήταν μικρή σκάλα, αποβάθρα όπου άραζαν πλοιάρια. Σήμερα είναι ένας παραθαλάσσιος οικισμός και τα σπίτια του έχουν φθάσει σχεδόν μέχρι τον εθνικό δρόμο. Κατεβαίνοντας συναντάς το γραφικό εκκλησάκι και ο πλακοστρωμένος δρόμος – προκυμαία χωρίζει τα παραλιακά σπίτια από τη θάλασσα. Το καλοκαίρι η ακτή είναι γεμάτη από κολυμβητές Είναι ένα εξαίρετο παραθαλάσσιο θέρετρο.Bόρεια από το Μοναστηράκι είναι ο συνοικισμός Μαγούλα σε υψόμετρο 120 μέτρα. Πρόκειται για αγροτικό οικισμό. Στη Μαγούλα υπήρχε Μετόχι της Μονής του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Θερμών.