Πενταπολη

Πενταπολη

Στο δημοτικό διαμέρισμα Πεντάπολης υπάγονται και οι οικισμοί Λεύκας, Παλαιοκάστρου, Σκαλούλας και Αιγιτίου.

Πεντάπολη
Κατά τα έτη 1943 – 44 κάηκαν από τους Γερμανούς τα χωριά Αιγίτιο, Βραΐλα, Σκαλούλα, Καρούτες και Λιδωρίκι. Μετά την απελευθέρωση, η Πολιτεία αποφάσισε να δημιουργηθεί ένας νέος οικισμός, για να εγκατασταθούν σ’ αυτόν οι κάτοικοι των προαναφερομένων χωριών. Με κάποια μικρή κρατική αρωγή, άρχισε να δημιουργείται ο οικισμός στις αρχές του 1950, πάνω από την Ε.Ο. Άμφισσας Λιδωρικίου, κοντά στο Παραδείσι. Επίσημα συνεστήθη η Κοινότητα Πενταπόλεως στις αρχές του 1956, περιλαμβάνοντας και τα χωριά Αιγίτιο, Λεύκα και Σκαλούλα. Δεν προέκυψε όμως η προσδοκώμενη κωμόπολη, γιατί δεν εγκαταστάθηκαν σ’ αυτή οι κάτοικοι του Λιδωρικίου και της Βραΐλας.

Παρόλα αυτά, η Πεντάπολη, με τους αποδεκατισμένους οικισμούς της, αριθμούσε περί τους χίλιους περίπου κατοίκους το 1951. Οι κάτοικοι επιδόθηκαν στην καλλιέργεια σιτηρών, άλλων δημητριακών και αμπελιών. Δεν παρέλειπαν να συμπληρώνουν το εισόδημά τους με ημερομίσθια ως κτίστες και εργάτες οικοδομών, μεταλλείων, κλπ. Δυναμική ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη του οικισμού έδωσε η πτηνοτροφία. Με δάνεια της Α.Τ.Ε. αναπτύχθηκαν οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός, δημιουργώντας μια επικερδή ενασχόληση για τους κατοίκους που πουλούσαν αυγά, όχι μόνο στη Φωκίδα και την Αθήνα, αλλά και μέχρι την Άρτα και τη Λευκάδα. Όλα τα προαναφερόμενα όμως τα έπνιξε κυριολεκτικά η λίμνη του Μόρνου το 1980.

Κατά την πρώτη πενταετία του 1950 οι Πενταπολίτες έχτισαν, με εισφορές και προσωπική εργασία, την εκκλησία τους, που την αφιέρωσαν στην Αγία Σοφία και τις τρεις θυγατέρες της, Πίστη, Αγάπη και Ελπίδα. Πανηγυρίζει στις 17 Σεπτεμβρίου. Ο νεόδμητος Άγ. Νεκτάριος, εξυπηρετεί το κοιμητήριο. Σε περίοπτη θέση ο Προφήτης Ηλίας, που ανήκε άλλοτε στη Σκαλούλα.

Στον Αϊ Γιάννη, στο δρόμο προς το Λιδωρίκι, υπάρχει τείχος οχύρωσης και παλαιότερα ήταν ορατοί κιβωτιόσχημοι τάφοι ενώ σε απόσταση 500μ. πάνω από την Πεντάπολη, διακρίνεται τείχος οχύρωσης ή κτηρίου. Η περιοχή Παραδεισόρεμα, κατά τους αρχαιολόγους, αποτελούσε τα όρια των Αιτωλών και των Εσπερίων Λοκρών.

Αιγίτιο (Στρούζα)
Από το 1836 ανήκε στο Δήμο Αιγιτίου ως Στρούζα. Μετονομάστηκε σε Κοινότητα Πυρίνου το 1827 και Αιγιτίου το 1928. Η ονομασία Στρούζα είναι σλαβική και σημαίνει ρεύμα, χείμαρρος. Ο πρώτος κύριος οικισμός βρισκόταν χίλια περίπου μέτρα ΝΔ, κοντά στο Παλαιόκαστρο. Περί το 17ο αιώνα όλοι οι γύρω κτηνοτροφικοί μικροοικισμοί μετακινήθηκαν στο Αιγίτιο λόγω του μικρού μοναστηριού του Αγ. Πνεύματος, παρότι η θέση δεν είχε νερό και το προμηθεύονταν από πηγή έξω από το χωριό. Στη δεκαετία του 1850 οι χωριανοί, με εισφορές τους, έχτισαν καινούργιο ναό στη θέση του παλαιού.

Στον αγώνα του 1821 η Στρούζα ανέδειξε αγωνιστές, όπως το μεγαλοκτηνοτρόφο Γ. Μπάκα και τον αδελφό του (ή γιό του) Παναγιώτη, τον περίφημο σκοπευτή του Σκαλτσοδήμου Θανάση Νικολάου και άλλους.

Τον Ιούλιο του 1943 οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό και έσυραν τους κατοίκους του ομήρους στην Αθήνα για ένα χρόνο. Τη δεκαετία του 1950 οι κάτοικοι του Αιγιτίου εγκαταστάθηκαν στο νέο οικισμό της Πενταπόλεως. Κάποιοι νοσταλγοί διατηρούν μερικά σπίτια και ανεβαίνουν στο παλιό τους χωριό κατά καιρούς ως επισκέπτες, κτηνοτρόφοι, κυνηγοί και κατά εκατοντάδες στο πανηγύρι του Αγ. Πνεύματος. Επίσης μεγάλο πανηγύρι γίνεται κάθε χρόνο και στο εξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής (Αρσαλή).

Κατά την αρχαιότητα, οι Απόδοτοι – Αιτωλοί του Αιγιτίου, ήταν σύμμαχοι των Σπαρτιατών. Το 426 π.Χ. ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης, επικεφαλής ισχυρού στρατιωτικού σώματος, εξόρμησε από τον Οινεώνα, κοντά στο σημερινό Ευπάλιο και, αφού κατέλαβε το Κροκύλειο, την Ποτιδάνεια (πιστεύεται ότι βρίσκονταν πιο κάτω, σε διαφορετικές από τις σημερινές θέσεις) και το Τείχιο, έφτασε στο Αιγίτιο. Εκεί όμως οι Αθηναίοι κατανικήθηκαν από τους Αιγιτίους και τους Αιτωλούς.